ಭಾರತದಲ್ಲಿ ನದಿಗಳು, ಹೊಳೆಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಸಂಬಂಧಿತ ಪ್ರವಾಹ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಭಾಗಗಳಾಗಿವೆ. ಈ ಪ್ರದೇಶಗಳು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಹರಿದು ಹೋಗುವ ನದಿಗಳನ್ನು (Disappearing Rivers) ಒಳಗೊಂಡಿವೆ, ಅವು ಜಲಧಾರೆಯ ವೇಗ ಮತ್ತು ಕೆಸರು ಸಾಗಣೆ ಮೂಲಕ ಜೀವಿಸಲು ಅಗತ್ಯವಾದ ನೀರನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ. ನದಿಗಳು ಬಹುಶಃ ಆವಾಸಸ್ಥಾನಗಳಿಗೆ ಹತ್ತಿರ ಇರುವುದರಿಂದ, ಅವು ಪ್ರಮುಖ ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರವಾಹವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತವೆ.
ಸಣ್ಣ ನದಿಗಳ ನಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯ
ಭಾರತದ ಪ್ರಮುಖ ನದಿಗಳಾದ ಗಂಗಾ ಮತ್ತು ಯಮುನಾದ ಸ್ಥಿತಿಯ ಕುರಿತು ಚರ್ಚೆ ಮಾಡುವಾಗ, ನಾವು ಸಣ್ಣ ನದಿಗಳನ್ನು ನಿರ್ಲಕ್ಷಿಸುವ ಪಟವಿದ್ದೇವೆ. ಸಣ್ಣ ನದಿಗಳು, ಕೊಳ್ಳಗಳು ಮತ್ತು ಹೊಳೆಗಳು ನದಿಗಳ ಜೊತೆಗೂಡಿ ದೇಶವನ್ನು ಪ್ರವಹಿಸುತ್ತವೆ, ಆದರೆ ಇವೆರಡು ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ ಅವು ತಲುಪಿದ ನಂತರ, ಸಂರಕ್ಷಣೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗುತ್ತವೆ. ಅನೇಕ ಸಣ್ಣ ನದಿಗಳು ಹಾಳಾಗಿವೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ urbanization ಮತ್ತು ಮಾಲಿನ್ಯದಿಂದ.
ಸಣ್ಣ ನದಿಗಳ ಹಾಳಾಗಿ ಹೋಗುವುದು: ಡೆಹ್ರಾಡೂನ್ ಉದಾಹರಣೆ
ಡೆಹ್ರಾಡೂನ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ, ರಿಸ್ಪಾನಾ ಮತ್ತು ಬಿಂದಾಲ್ ನದಿಗಳು ತಮ್ಮ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ವೈವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ನಿಯಂತ್ರಣಗೊಳ್ಳದ ಪರಿಸರ ಬದಲಾವಣೆಗಳಿಂದ ಈ ನದಿಗಳು ಹಾಳಾಗುತ್ತಿವೆ. ಇವುಗಳ ಸುತ್ತಲೂ ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ನಿರ್ಮಾಣ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಲು ಆದೇಶ ಮಾಡಿದೆ.
ಮೂಡುತ್ತಿರುವ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು
ಹಿಮಾಲಯ ಶ್ರೇಣಿಯಿಂದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದವರೆಗೆ, ಅನೇಕ ನದಿಗಳು ಮತ್ತು ಹೊಳೆಗಳು ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗದೆ ಅಳಿವಿನ ಅಂಚಿನಲ್ಲಿ ಸಾಗಿವೆ. ಈ ಕೆಟ್ಟ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳು ಮಹತ್ವಪೂರ್ಣ ನಗರದ ಜಲ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಸಹಜ ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ದುಃಖಕರ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನುಂಟು ಮಾಡಬಹುದು.
ಉದಾಹರಣೆಗಳು: ಗುವಾಹಟಿ ಮತ್ತು ವಾರಾಣಸಿ
ಅಸ್ಸಾಂನ ಗುವಾಹಟಿಯಲ್ಲಿ, ಭರಾಲು ನದಿ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ. ಈ ನದಿ, ಯೋಜಿತವಲ್ಲದ ನಗರೀಕರಣ ಮತ್ತು ದ್ರವ ಮತ್ತು ಘನತ್ಯಾಂಚ ತ್ಯಾಜ್ಯದಿಂದ ತೀವ್ರವಾಗಿ ಹಾಳಾಗುತ್ತಿದೆ. ವಾರಾಣಸಿ ನಗರದ ಗಂಗೆಯ ಉಪನದಿಗಳು ಕೂಡ ಇದೇ ರೀತಿಯ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಿವೆ.
ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ನದಿಗಳು ಮತ್ತು ಹೊಳೆಗಳು ಕಳೆದ ಕೆಲ ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಳಾಗಿವೆ. ಈ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು, ಸರ್ಕಾರಗಳು ಹಾಗೂ ತಜ್ಞರು ಹಲವಾರು ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ, ಆದರೆ ನದಿಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಗಮನ ನೀಡುವುದು ಅತ್ಯಗತ್ಯವಾಗಿದೆ.
